Kayakla atlama, dik bir rampadan aşağı kaymayı, havalanmayı, mümkün olduğunca yükseğe atlamayı ve ardından düşmeden yumuşak bir biçimde en uzak noktaya inmeyi içeren gösterişli bir spordur.
Bu sporda en iyi olanlar, havada süzülürken yatay duruşlarına -ve sinirlerine-, kayakları yere değene kadar hakim olabilenlerdir. Bu popüler ve genellikle erkek egemenliğindeki sporda, yarışçılar sadece uzun atlayışlar için değil, kalkış, uçuş ve inişler için de rekabet eder. Kayakla atlama yakın zaman kadar bir kış sporu olarak görülse de kış ayları dışında yapay zeminli rampalarda da yapılır.
Geçmişi
Bir zamanlar, Norveç’teki kış karnavallarında yerel bir etkinlik olan kayaklı atlama, Avrupa’ya ve Kuzey Amerika’ya yayılarak kış sporları takvimindeki en popüler sporlardan biri haline geldi. Kayaklı atlama, 1892 Holmenkollen (Norveç) Kral Kupası için mücadele veren cesur yarışçıların ardından resmi bir spor dalı olarak tanındı. Kral Kupası, hala Kış Olimpiyatları’nın en çok imrenilen ödüllerindendir.
Kayaklı atlayış, 1924’te Fransa Chamonix’te düzenlenen ilk Kış Sporları Olimpiyatları’ndan beri bir olimpiyat sporudur. Finlandiya, Olimpiyat madalya tablosunda 10 altın madalyayla başı çekse de, Norveç Finlandiya’nın 22 madalyasına karşın toplamda 28 madalya kazanmıştır.
Yarışma
Günümüzde Kayakla Atlama Dünya Kupası yarışmaları üç ayrı kategoride yapılır;
- Normal rampa yarışmaları; atlayış noktasıyla iniş noktası arasında yaklaşık 90 metrelik bir mesafe vardır.
- Büyük rampa yarışmaları (bireysel, takım); atlayış noktasıyla iniş noktası arasında yaklaşık 120 metrelik bir mesafe vardır.
Yarışmalar, iki farklı tür atlayış tepesinden oluşan bir rampada başlar. Bir K90 tepesinde atlayış noktasıyla, tavsiye edilen iniş noktası ya da K noktası denen nokta arasında 90 m vardır. Bir K120 tepesiyse 120 m’dir. Yarışmalardaki üç etkinlikte, genellikle iki atlayış yapılır; Bireysel K90, bireysel K120 ve K120 tepesindeki takım yarışı.
Puanlama
Jüriler kat edilen mesafe ve stile göre puanlama yaparlar. K noktasına atlayabilen yarışmacı 60 puan kazanır. K90 tepesinde 2, K120 tepesindeyse metre başına 1.8 puan eklenir ya da çıkartılır. Beş jüri üyesi aynı zamanda 20 puan üzerinden stilleri de değerlendirir: Kalkıştaki düzgün vücut duruşu, uçuş, iniş ve uçuş sırasında dengede duran kayaklar. Atlayışın nihai değerlendirmesi, mesafeye verilen puanla ortadaki üç stil puanı biraraya getirilerek yapılır. İki atlayışta en yüksek puanı alan yarışçı kazanır.
Teknik
Farklı teknikler denemek, atlayışçılara daha uzun uçuşları tatma imkanı verdi. Başlangıçta atlayışlar neredeyse sadece 45 m’likti. 1920’lerde atlayışçılar Kongsberger tekniğiyle 100 m boyunca uçmaya başladılar. Öne eğilerek, vücutlarını kalça kısmından eğip, kollarını açar ve kayaklarını koşut tutarlardı. 1950’lerdeyse İsviçreli kayakçı Andreas Daescher kollarını vücudunun önünde tutarak, fazladan birkaç fit yapabildi. 1985’te İsveçli Jan Boklöv “V” tekniğine öncülük etti; kayakçı kayakların uç kısmını “V” şeklinde açar ve bu sayede fazladan yükseklik ve denge kazanır.
Yarışçı profili
Kayakla atlayış sporcularının çelik gibi sinirlere ve yükseklik tutkusuna ihtiyaçları vardır. En başarılı atletler, atlayışlara ortalama beş yaşında başlar; zamanla daha da yüksekten atlayarak güven kazanırlar. Temel beceri kazanıldıktan sonra, sporcular küçük tepeler üzerinde antreman yaparak atlayışın her kısmını mükemmelleştirir. Dayanıklılık şarttır ve üst seviyedeki birçok sporcu kardiyovasküler fitness da çalışır.
Notlar
Ortalama bir atlayış 8-12 saniye sürer. Bu sürenin sadece iki veya üç saniyesi uçuşla harcanır.
Şu ana kadar en yüksek başarıyı göstermiş atlayıcılar İskandinavya ve Japonya’dan çıktı.
2010 Kış Olimpiyatları’na kadın yarışçılar için sunulan teklif, az sayıda ülkeden, az sayıda kadın sporcu bu alanla ilgilendiği için reddedildi.
Kayakla atlayış, II. Dünya Savaşı’nın ardından yerini iniş yarışlarına kaptırana dek en sevilen kayaklı gösteri sporuydu.
Kayakla atlama, dik eğimli bir rampadan kayıp hız alınarak yapılan atlama yarışlarıdır.
Yarışmacı rampanın ucundan büyük bir hızla fırladıktan sonra havada uzun bir yol alamaya çalışır. Olimpiyatlar ve Dünya Şampiyonaları’nda 90 ve 70 m olmak üzere 2 kategoride düzenlenir. Atlama yarışlarında bu rakamlar rampa yüksekliğini değil, atlanılacak olan mesafeyi belirtir. 1992 Albertville Kış Olimpiyatları’nda 70 m atlayışları kaldırılarak, 120 m atlayışları getirilmiştir. Atlama pistlerinde, yarışmacıların, inmeleri gereken noktaya “Norm Noktası” [P] adı verilir.
Norm noktası “Tablo Noktası”na kadar uzatılabilir. İnişin güvenli olarak yapılabileceği en uzak nokta ise “Kritik Bölge” noktası olarak adlandırılır. Norm noktası 80 m üstünde olan tepelerde kayma hızını ve rüzgar hızını ölçen cihazlar vardır.
Norm noktası, pistin iniş bölümünün iki yanına yerleştirilen iki metre uzunluğunda mavi renkte iki tahta, tablo noktası eş biçimde yeşil renkte iki tahta, kritik noktada eş biçimde kırmızı renkte iki tahta ile belirlenir. Rüzgarın ani olarak değişebilme olasılığına karşı rampanın tepesinde birden fazla çıkış kapısı bulunur. Çıkış kapısından tramplenin dibinde bulunan tramplen sehpasına kadar olan alan “hızlanma bölümü” adını alır.
Atlamada kullanılan kayaklar kalın,uzun ve ağırdır. Dengenin rahatça sağlanabilmesi için kayakların altında 3 tane oyuk bulunur. Yarışlar dört grup halinde yapılır. Her yarışmacının 2 atlama hakkı vardır. Bu iki hakkın dışında yarışmacı birde deneme atlayışı yapar. Yarışmacı yarışa başlarken çıkışını yaptıktan sonra gerekli hıza ulaşabilmek için, hızlanma bölgesinde hafifçe çömelerek, baton ve hız arttırıcı araçlar kullanmadan kayar.
Yarışmacı atlama noktasına geldiği zaman yukarı doğru fırlayarak uçuşa geçer. Atlama kayaklarının geniş olmasından dolayı havaya dayanmak kolaylaşır. Havadayken dengenin sağlanabilmesi açısından kayakların durumu, vücudun kayak ile yaptığı açı ve duruşu, kolların duruş şekli çok önemlidir.
Havadayken kayaklar birbirine paralel ve yukarı doğru hafif eğimli, vücut öne eğik, dizler dik, kollar gergin ve vücuda yapışık olmalıdır. İniş esnek bir biçimde,tepenin eğimli bölümünde dik bir duruşla dizler bükülüp kollar açılarak yapılır. İniş alanındaki eğimin sona ermesiyle birlikte yarışmacı bir dönüş yaparak durur.
Değerlendirme yapılırken atlama mesafesi ve atlama tekniği birlikte ele alınır. Atlanılan mesafe değerlendirilmeye alınırken, uzaklıklar yarım metreye indirgenerek ve norm noktasının durumuna göre düzenlenen tablolar esas alınarak hesaplanır. Stil hakemleri de yarışmacıların hareketlerini ölçerek teknik puanları verirler.